DİYARBAKIR(AMED)TARİHİ

                                      Diyarbakır Tarihi ve  Tarihsel Gelişimi

• Diyarbakır ve çevresi tarih öncesi dönemlerden itibaren her devirde nemini korumuş Anadolu ile Mezopotamya Avrupa ile Asya arasında doğal bir geçiş yolu bir köprü görevi yapmış bu nedenle de çeşitli uygarlıkların tarihi ve kültürel mirasını günümüze kadar taşımıştır.               

                                                            Tarih boyunca

•    Diyarbakır M.Ö 1700'lü yıllara dayanan bir şehirdir. Türkiye'nin önemli kentlerindendir ve ülkenin güneydoğusunda yer almaktadır.
• Diyarbakır, Mezopotamya’nın kuzeyinde yer almaktadır. Malatya, Elazığ, Bingöl, Muş, Siirt, Mardin, Urfa, Batman ve Adıyaman illeriyle çevrelenmiş olan Diyarbakır ili, bölgenin tüm özelliklerini taşır. Bağlı 13 ilçe merkezi bulunmaktadır.Diyarbakır kent merkezi 7 bin 500 yıllık bir geçmişe sahiptir.
• 
  
• Tarihin her döneminde büyük uygarlıkların, kültürel ve ekonomik hareketlerin merkezi olarak kabul edilen kent, birbirini izleyen 26 değişik uygarlığa beşiklik etmiştir. M.Ö.3000 yıllarında Hurriler’den başlayarak Osmanlılara kadar uzanan yoğun bir tarihi geçmişi olan Diyarbakır’da yaşayanlar, dönemlerine ait izlerle kenti ölümsüzleştirmişlerdir
•                                                             
• Sırasıyla Amedi,Amed,Kara amed,Diyar-ı Bekr,Diyarbekir adlarıyla anılan şehir,tarih boyunca bir çok medeniyete ev sahip yapmıştır. Aslında Diyar-ı Bekr (Diyarbekir) adı Osmanlının son yıllarına kadar daha çok bir bölge adı olarak kullanılmıştır. Ancak merkez için kullanılan Amid isminin kullanımının özellikle Diyar-ı Bekr'in (Diyarbekir)1867 yılında Vilayet oluşu sonrası yavaş yavaş terkedildiği, bütün bölgeyi nitelemesinin yanında merkez sancak için de (Diyar-ı Bekr) Diyarbekir adının kullanıldığı görülmektedir. İ.Ö.3500 yıllarında Hitit, ve Hurrri-Mitanniler'le başlayan ve sırasıyla (İ.Ö.1260-653) Asurlular ve Urartular,(İ.Ö.653-625) Medler,(İ.Ö.140-85) Partlar,(İ.Ö.85-69) Büyük Tigran,(İ.Ö.69-İ.S.53) Romalılar, (53-226) Romalılar-Partlar,(229-395) Sasaniler-Romalılar,(395-639) Bizanslılar egemenliğinde kalmıştır. 639 yılında kent müslüman arapların eline geçmiş ve 661 yılına kadar üç halife devrinde yönetilmiştir. Daha sonra Emeviler (661-750),Abbasiler (750-869),Şeyhoğulları (869-899), Abbasiler (899-930), Hamdaniler (930-978), Büveyhoğulları (978-984), Mervaniler (984-1085), Büyük Selçuklular (1085-1093), Suriye Selçukluları (1093-1097), İnanoğulları (1097-1142), Nisanoğulları (1142-1183), Hasankeyf Artukluları (1183-1232), Mısır ve Şam Eyyubileri (1230-1240), Anadolu Selçukluları (1240-1302,bu sevirde Hülagü orduları Diyarbakır ve çevresini istila etmiş ve büyük yıkımlarda bulunmuşlardır), İlhanlılar (1302-1394), Timur (1394-1401), Akkoyunlular (1401-1507), Safeviler (1507-1515) egemenliğinde kalan kent, 15 Eylül 1515'te Bıyıklı Mehmet Paşa tarafından Osmanlı egemenliğine alınmıştır.

Diyarbakır, Osmanlılar döneminde önemli eyaletlerden birinin merkezi olmuş, doğuya sefer yapan orduların hareket üssü ve kışlağı görevini görmüştür. Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde özellikle 1.Dünya Savaşı'nın yakın zamanlarda hastalık, yangın ve sefalet yüzünden büyük sıkıntı çeken Diyarbakır; Cumhuriyet devrinde büyük ve önemli imar, sosyal, kültürel ve ekonomik hareketler yaşamıştır. 1950'lerden sonra yeni şehir kurulmuş; yollar, hastaneler, okullar ve modern yapılarla gün geçtikçe büyümüş ve gelişmiştir. Yeni şehir kara,hava ve demir yolarıyla Türkiye'nin dört bir yanına bağlanmış önemli merkezlerden biri haline gelmiştir.

                                               DİYARBAKIR İLÇELERİ


Diyarbakır’ın biri merkez olmak üzere on dört ilçesi vardır. 

Merkez: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 468.830 olup, 381.144’ü ilçe merkezinde, 87.686’sı köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağa bağlı 58, Mermer bucağına bağlı 14, Yolboyu bucağına bağlı 20 köyü vardır. İlçe toprakları genelde düzdür. Diyarbakır Ovası toprakların hemen hepsini kaplar. Topraklarını Dicle Nehri sular. 

Ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri tahıl, baklagiller, pamuk, keten ve meyvedir. Tarıma elverişli olmayan bölgelerde hayvancılık gelişmiştir. En çok küçükbaş hayvan beslenir. Tekel Fabrikası, Sümerbank Yünlü Dokuma ve Şayak Fabrikası, Un Fabrikaları, Et Kombinası, TSK Süt Fabrikası başlıca sanâyi kuruluşlarıdır. 

İlçe merkezi, Diyarbakır Yaylasının Dicle’ye bakan eteğinde rakımı 600-700 m olan bir alanda kurulmuştur. Urfa-Van, Elazığ-Mardin karayolları ve İstanbul-Kurtalan demiryolu ilçeden geçer. İlçede askerî ve sivil amaçlı bir havaalanı vardır. Belediyesi 1880’de kurulmuştur. 

Diyarbakır İlçeleri
Bağlar 
Bismil 
Çermik 
Çınar 
Çüngüş 
Dicle 
Eğil 
Ergani 
Hani 
Hazro 
Kayapınar 
Kocaköy 
Kulp 
Lice 
Silvan 
Sur 
Yenişehir 

                                                        MÜZELER
Arkeoloji Müzesi 

• Diyarbakır'da ilk müze 1934 yılında Ulu Cami'nin devamı olan Zinciriye Madresesi'nde açılmıştır.1985 yılında ise Elazığ caddesi üzerinde bulunan Dedeman Oteli arkasında bulunan yeni yapısına taşınmıştır.Müzede Diyarbakır yöresinden kazılar,satın alma ve müsadere yoluyla edinilen eserler,Neolitik Çağ'dan itibaren Eski Tunç, Asur, Urartu, Helenistik, Roma, Bizans, Artuklu, Selçuklu, Akkoyunlu ve Osmanlı devirlerine ait eserler kronolojik olarak sergilenmektedir.
• Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi 
• Şair Cahit Sıtkı Tarancı'nın doğduğu bu ev geleneksel Diyarbakır evlerine güzel bir örnek teşkil etmektedir. 1973 yılında Kültür Bakanlığı tarafından satın alınıp müze haline getirtilmiştir. Müzede Cahit  Sıtkı Tarancı'nın eşyaları. mektupları ve kitapları sergilenmektedir.
• Ziya Gökalp Müzesi 

Ziya Gökalp'in doğduğu  ev 1956 yılında müze haline getirtilmiştir. Gökalp'in eşyaları. mektupları ve kitapları sergilenmektedir.

                                               ZİYA GÖKALP MÜZESİ

3-CAHİT SITKI TARANCI EVİ ( KÜLTÜR MÜZESİ  ) 

Diyarbakır mimarisine özellikle Akkoyunlu, Artuklu ve Osmanlı stili hakimdir. Diyarbakır’da köklü bir mimari gelişimin varlığını duyuran yapıların başında evler ve köşkler gelir. Diyarbakır evlerinin özelliklerini en özgün biçimde muhafaza eden ve güzel örneklerden birisi olan Cahit Sıtkı Tarancı’nın doğduğu evdir. Diyarbakır il merkezinde Camii Kebir Mahallesi, Cahit Sıtkı Tarancı sokak No:3 de bulunan ev, 1733 yılında inşa edilmiştir. Daha sonra da Cahit Sıtkı Tarancı’nın ailesine intikal etmiştir.

                                                      Kültür ve Sanat 

El Sanatları 

• Diyarbakır'ın el sanatları içerisinde kuyumculuk, ipekçilik, bakırcılık önde gelmektedir. Diyarbakır el sanatları, 1.Dünya Savaşı'na kadar çok ilşeri bir düzeydeydi. Örneğin Konya'daki Mevlana türbesinin ikinci kapısı, Bağdat'taki İmam-ı Azam türbesinin altın ve gümüş işlemeli kapısı ile avize, şamdan ve kandilleri Diyarbakır'da yapılmıştır.
• Eskisi kadar olmamakla birlikte günümüzde önemini koruyan bu el sanatlarında hasır bilezik,kişmiş gerdanlık,güöüş işlemeli nalın ve çekmeceler Diyarbakır'ın kuyumcularının beğenilen ürünleri arasındadır. Köylerde el dokumacılığı ve halı, kilim üretimi de yapılmaktadır.

Halk Oyunları 

• Davul, zurna eşliğinde oynanan Diyarbakır oyunları yörenin aşk, ızdırap ve bazen de aşiretlerinin sosyal durumlarını konu alır. Oyunlardan bazıları; Delilo , Halay, Esmer, Çaçan, Tek ayak, Çift ayak ve Çepik'tir. Bu oyunların kendilerine özgü özellikleri, ayrı figür ve hareketleri vardır.
• Mutfak 
• Binlerce yıl Türk, Kürt, Zaza, Ermeni, Süryani, Yahudi, Arap halklarıyla içi çe yaşayan Diyarbakır'da, bu kültürlerin bileşiminden meydana gelen yemek kültürü hayli bir zengindir. Mutfağın temel malzemeleri kuzu eti, yöresel baharatlar (sumak, kişniş, karabiber vs.), pirinç, sakatat çeşitleri, tereyağı, bulgurdur. Bu nedenle Diyarbakır mutfağı ağır yemeklerden oluşur.

                                                  Diyarbakır Tandır Ekmeği

                                            Diyarbakır Tarihi Güzellikleri

                                                  

                                                           Hasan Paşa HANI

                                                                 

                                                                      ULU CAMİ

                                                                 10 Gözlü Köprü

                                                  Dicle Üniversitesi Girişi

                                                              AMED KARPUZU

                                                               Kantar Kavşağı

                                                        Eşsiz Surlardan Bir Görünüm

                                 

DİYARBAKIR KUŞBAKIŞI GÖRÜNÜM

MISS TURKEY BİRİNCİLERİ DİYARBAKIR GEZİSİ

Diyarbakırın önemli lezzetleri olarak şunları sıralayabiliriz:

Meftuneler (Patlıcan Meftunesi, Kabak Meftunesi, Kenger Meftunesi), dolmalar (Etli eşkili dolma (Sumaklı), Etsiz zeytinyağlı dolma), kibe mumbar, kelle paça, belluh, içli köfte, hıllorik, pıçık, sığma (sıkma), lebeni (ayran çorbası-yoğurt çorbası), duvaklı pilav, kibe kudur, keşkek, habenisk, sörün, hallez, mastav, löeel. Tatlılardan, peynirli kadayıf, revani, zingil, halbur hurma…

                       Diyarbakır yemeklerinden bazı tarifler

Meftune
Hazırlama Süresi : 10 dk. Pişirme Süresi : 20 dk          

             Malzemeler

• 1 kg koyun kuşbaşı
• 1.5 kg patlıcan
• 1 kg domates
• 2 çorba kaşığı sumak
• 1 su bardağı su
• Tuz, pul biber

Hıllorik

Malzemeler

• 1 kg köftelik kıyma
• 2 su bardağı ince bulgur
• 2 adet yumurta
• 2 orta boy soğan
• Maydanoz, tuz,karabiber,pul biber,kimyon
• 1 Yemek kaşığı un
• 1 yemek kaşığı tereyağı
• 1 yemek kaşığı salça

Kaburga Dolması

Hazırlama Süresi : 60 dk, Pişirme Süresi : 3 saat 20 dk, 4 kişilik

Malzemeler

• 1 su bardağı pirinç
• 1 çay bardağı iri çekilmiş badem
• 2 çorba kaşığı tereyağı
• 1 su bardağı su
• 2 çay kaşığı pulbiber
• 1 çorba kaşığı reyhan veya fesleğen
• 1 demet ince kıyılmış maydanoz
• Tuz, karabiber

Kibe Mumbar

Malzemesi

• 500 gr pirinç,
• 500 gr kıyma,
• Nane,
• Karabiber,
• Domates salçası,
• 500 gr bumbar (koyun),
• Tuz

Nuriye tatlısı
Hazırlama Süresi : 30 dk, Pişirme Süresi : 30 dk, 6 kişilik

Malzemeler

• 5 yumurta akı
• 1 yumurta
  
• Yarım su bardağı su
• 4 su bardağı un
• 2 su bardağı iri çekilmiş ceviz
• 130 gr tereyağı
• 1 su bardağı nişasta
• 1 su bardağı süt
• 3-4 çorba kaşığı kaymak
• Yarım tatlı kaşığı tuz

Diyarbakır Efsanevi Olayları 
SUZAN SUZİ VE KIRKLAR DAĞI HİKAYESİ...

Diyarbakır'ın güneybatısında, Dicle Nehri kenarında, Kırklardağı vardır. Bu Kırklardağı'nın arkasında Kırklar Ziyareti vardır. Çocuğu olmayanlar, buraya gelip dilek dilerler.

Bir Süryani zengin ailenin de hiç çocukları olmuyormuş. Kadın, Kırklar Ziyareti'ne gelip dilek dilemiş, adak adamış. Bir kızı doğmuş. Adını Suzi (Suzan) koymuşlar. Her yıl doğum gününde, annesi onu süsler, giydirir ve Kırklar'a götürerek, bir kurban kestirirmiş. Suzan böylesine bin nazlarla büyüyüp, güzel bir genç kız olmuş. Müslüman komşularının oğlu Adil'le, birbirlerine aşık olmuşlar. Yine bir doğum yıl dönümünde, annesi Suzi'yi, hizmetçilerle beraber kurbanını kesmek üzere, Kırklar Ziyareti'ne göndermiş. Arkalarından habersizce Adil de gelmiş. Hizmetçilerin kurban kesme telaşından yararlanan Suzi, Adil'le beraber, dağın arkasına dolanmışlar ve orada sevişmişler. Kırklar Ziyareti, bu beraberliği bağışlamamış ve ziyaret Suzi'yi çarpmış. Kız On Gözlü Köprü'nün orada, Dicle'de boğularak ölmüş. Suzi'nin ölümünden sonra, Adil de aklını yitirmiş.

ve arkasından çoğumuzun bildiği o güzel türkü ortaya çıkmış. Birde efsaneyi okuduktan sonra dinlemeye ne dersiniz bakalım değişen bişey olacak mı?
                       
                                                  Yavuz Bingöl SUZAN SUZİ

 Zembil Satan Efsanesi - Diyarbakır ;

  Silvan Kalesi’nin kuzey tarafında bir tepe teşkil eden enkaz arasındaki burcun adına halk “Zembilfüroş” burcu demektedirler ve bu burcun bir  efsanesi vardır.

Vaktiyle Silvan kale burçlarının birinde yaşayan  geçimini zembil satmakla temin sağlayan evli bir adam varmış. Çok güzel huylu, melek gibi bir adammış. Şehrin sokaklarını gezerek zembil satmakta iken bir gün hükümdarın karısına rastlamış. Hükümdarın karısı, bu erkek güzeli adama aşık olmuş. Ne kadar zembili varsa alacağını, hepsini alıp sarayına getirmesini söylemiş. Adamda o gün ne kadar zembili varsa yükleyip saraya götürmüş. Onu bekleyen hükümdarın karısı bütün zembilleri almış ve adama aşkını açıklamış. Kendisine her istediğini yapmaya hazır olduğunu, yeter ki aşkına cevap vermesini istemiş. Zembil satan adam evli olduğunu, böyle bir günah işlemeyeceğini söyleyerek red cevabı vermiş. Kadın  bir sonuç alamayacağını görünce, başka bir çare düşünmüş. Bir gün zembil satanı gizlice takip ederek kaldığı burcu öğrenmiş. Kendisi evde yokken karısına giderek durumu anlatmış ve “sadece bir gece ben senin yerine geçeyim”, sen başka yerde kal, sana ölünceye kadar kocan ve çocuklarına rahat geçinebileceğiniz kadar para veririm” diyerek kadıncağızı kandırmış. Onun elbiselerini giyerek, geceyi beklemiş. Zembil satan, gece evine gelip karısının yatağına girince hal ve tavırlarından koynundaki kadının kendi karısı olmadığını anlamış ve hemen sokağa fırlamış hükümdar karısı peşine düşmüş. Zembil satan, bu kadının elinden başka bir kurtuluş yolu olmadığını anlayınca kendini bugün adını taşıyan burçtan aşağı atarak paramparça olmuş. Ona aşık kadında kendini peşinden atarak ölmüş. O günden bu güne burca Zembilfüroş (zembil satan) Burcu denmektedir.

Ve Diyarbakırın Kültürünü  Anlatan Bir Video Oğlum Ehsan

                            

                                                         Berdan Mardini Diyabekir Elleri

İlkay Akkaya Amed Şehrim Benim

                                               

                                    SON....